Hoeveel ruimte heeft de raad voor kwijtschelding belastingen?

De gemeenteraad van Utrecht stapt naar de Raad van State om de vernietiging van een raadsbesluit door de minister aan te vechten. Minister De Jonge van Binnenlandse Zaken heeft volgens de Utrechtse gemeenteraad ten onrechte een besluit om de vermogensgrens voor kwijtschelding van gemeentelijke belastingen te verhogen, vernietigd. De vraag die aan de orde is: hoeveel speelruimte hebben gemeenteraden om eigen keuzes te maken?

Kwijtschelding

Het besluit dat in Utrecht genomen werd zou ervoor zorgen dat de vermogensnorm uit de Participatiewet voortaan werd gehanteerd bij het kwijtschelden van gemeentelijke belastingen. Deze ligt immers een stuk hoger dan de huidige vermogensnorm die gehanteerd wordt. Op deze manier zouden er meer Utrechters met een laag inkomen in aanmerking komen voor de kwijtschelding van belastingen. Volgens Utrechts gemeenteraadslid Julia Kleinrensink zou het beleid eerlijker, duidelijker en makkelijker worden door dit besluit. Maar uiteindelijk bleek de landelijke wetgeving roet in het eten te gooien.

Geen succes op nationaal niveau

Er is al langere tijd kritiek op de beperkte ruimte voor gemeenten om de vermogensgrens van kwijtschelding van gemeentelijke belastingen aan te passen. In 2021 is in de Tweede Kamer een motie aangenomen die de regering oproept om de regels te versoepelen. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) pleit al langer voor verruiming van dit beleid. Vanwege het uitblijven van een nieuwe landelijke regeling, besloot de gemeenteraad in Utrecht uiteindelijk zelf een verhoging van de norm door te voeren. De raad nam daarmee bewust het risico dat het eigen besluit door de minister zou worden vernietigd.

Vernietiging van het besluit

Dat het besluit uiteindelijk is vernietigd, komt volgens de demissionaire minister doordat de gemeente onbevoegd is om aanpassingen te doen rondom de vermogensnorm voor gemeentelijke belastingen. Hoewel gemeenten wel verantwoordelijk zijn voor participatie, waar onder andere het recht op bijstand onder valt, is het uitvoeren van inkomensbeleid geen gemeentelijke aangelegenheid.

Alternatieve oplossing

De gemeenteraad had als alternatief kunnen kiezen voor het niet innen van gemeentelijke belastingen bij bepaalde inwoners. Op die wijze had de gemeente hetzelfde doel kunnen bereiken, zo blijkt uit de verklaring van het besluit tot vernietiging van de minister. Volgens Kleinrensink is deze alternatieve maatregel heel belastend, aangezien dan op individueel niveau bezwaar gemaakt moet worden en dat gecontroleerd moet worden. Dit bewijst volgens haar dat De Jonge’s maatregel niet proportioneel is, aangezien hij een moeilijker alternatief aanbiedt met hetzelfde doel.

Onterecht alternatief

Het pleidooi van het Utrechtse raadslid dat de alternatieve maatregel te ingewikkeld is, wordt onderschreven door prof. Geerten Boogaard van de Universiteit Leiden. Volgens Boogaard valt die oplossing net zo goed onder inkomensbeleid als het oorspronkelijke voorstel. Het is dus onterecht dat deze oplossing wel toegestaan is, terwijl het oorspronkelijke besluit vernietigd is, vindt Boogaard. De Leidse hoogleraar vindt dat de gemeenteraad bij de Raad van State kan “betogen dat er een constitutioneel beginsel van decentralisatie is” en dat getoetst moet worden of het vernietigingsbesluit wel het juiste middel is. Boogaard verwijst daarmee naar het zogeheten beleidskader schorsing en vernietiging dat de spelregels beschrijft over de rol en verantwoordelijkheid van Rijk en gemeenten.

Spanningen

Over de rol van gemeenten en Rijk is er ook op een ander onderwerp sprake van spanningen. De afgelopen weken werd duidelijk dat na Arnhem, Utrecht en Tilburg ook Amsterdam religieuze uitingen bij bijzondere opsporingsambtenaren (de zogeheten boa’s) wil toestaan. Dit gaat in tegen de richtlijn van de minister van justitie.

Meer informatie?

Voor het interview met Julia Kleinrensink, klik hier. 

Wil je meer weten over het beleidskader schorsing en vernietiging? Klik hier.