Gemeenteraden dienen zichzelf serieus te nemen

Gemeenteraden zijn er niet voor om geld over de balk te gooien, maar meer lef om in zichzelf te investeren is nodig. “Het gaat er om dat gemeenteraden gezag hebben en gezag uitstralen. Dit kan niet als zij zichzelf niet serieus nemen”.

Hanneke Willemstein, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, vindt dat de positie van gemeenten en gemeenteraden versterkt moet worden. Daarom zet de vereniging zich ook in om het budget voor gemeenten op peil te houden. “We proberen elkaar te versterken in plaats van te bevechten”, aldus Willemstein aan het slot van de Dag voor de Raad in Rotterdam.

Meer raadsleden

Willemstein beloofde in haar slotwoord op de Dag voor de Raad dat de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden de boodschappen van deze Dag voor de Raad meeneemt in de lobby van de vereniging in Den Haag. Een van de grote zorgpunten is het aantrekkelijk houden van het raadswerk. Steeds meer raadsleden hebben te maken met werkdruk. Het aantal raadsleden per gemeente is sinds 1950 ongewijzigd gebleven. Meer geld voor ondersteunende hulptroepen als griffie is geen vanzelfsprekendheid in de meeste raden.

De aanwezige raadsleden spraken er tijdens de Dag voor de Raad 2024 over in verschillende workshops. Barbara Kathmann, Tweede Kamerlid voor GroenLinks/PvdA en voormalig raadslid en wethouder in Rotterdam; Diederik van Dommelen, raadslid voor de VVD en tegelijk voorzitter van VNO-NCW in Rotterdam; Abdullah Uysal, fractievoorzitter van GroenLinks in Dordrecht en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden; en Cora van Vliet, fractievoorzitter van de lokale partij Echt voor Ridderkerk en ex-wethouder rondden de uitwisseling af en reageerden op stellingen die de oogst waren van de workshopsessies.

Het aantal raadsleden moet omhoog

In Rotterdam bestaat de volksvertegenwoordiging uit 45 leden. Als het aan Diederik van Dommelen, raadslid voor de VVD en voorzitter van VNO-NCW in Rotterdam, ligt hoeven dat er niet meer te worden. Wel zou naar Belgisch voorbeeld, een kiesdrempel van minimaal drie zetels uitkomst kunnen bieden, aldus Van Dommelen in het plenaire slotdebat met raadsleden op de Dag voor de Raad.

Samenwerken fracties

Uitbreiding van het aantal raadsleden wekt bij Abdullah Uysal, fractievoorzitter voor GroenLinks in Dordrecht en vicevoorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, bedenkingen. Hij vindt dat raadsleden ook kritisch naar hun eigen tijdsbesteding en functioneren moeten kijken. Uysal (h)erkent de hoge werkdruk. Maar, zegt hij er meteen achteraan: “Je hebt veel knoppen waar je aan kunt draaien. Hoe vaak komt het nu bijvoorbeeld voor dat fracties samenwerken?” Als mogelijkheid noemt hij gezamenlijke woordvoering over sommige onderwerpen.

Meer burgerleden

De fragmentatie in de politiek ziet Uysalwel als probleem. “Het is vrijwel nooit zo dat er aan het eind van de raadsperiode nog net zoveel fracties zijn als aan het begin.” Cora van Vliet, raadslid voor Echt voor Ridderkerk, gaat niet voor meer raadsleden. Zij denkt dat er voor ondersteuning van het raadswerk meer en vaker commissie- en burgerraadsleden ingezet kunnen worden.

Raadslid fulltime functie

Van Dommelen vindt dat raadslidmaatschap een fulltimefunctie moet zijn, zeker in gemeenten boven de 100.000 inwoners. Hij wijst erop dat de raad alleen al in zijn stad over een begroting van 4 miljard euro gaat. Raadsleden moeten naast overleggen en vergaderen ook nog eens de wijken in, merkt hij op. Om van de stukkenstroom waar ze mee overspoeld worden, nog niet te spreken. Duizend pagina’s door akkeren voor één gebiedsontwikkeling is geen uitzondering. De vergoeding die voor het raadslidmaatschap staat – maximaal 2.800 euro afhankelijk van het inwonertal, staat naar zijn mening in geen enkele verhouding tot het werk dat moet worden verzet. Hij zegt ronduit wat hij van de wedde vindt: “Een fooi.”

Zwaarste periode

Het versterken van kracht en tegenmacht van fracties is volgens Barbara Kathman, voormalig raadslid in Rotterdam en Kamerlid voor PvdA-GroenLinks, belangrijk. Zij weet als plaatsgenoot van Van Dommelen uit ervaring hoe raadslidmaatschap een mens kan opslorpen. “Als ik zelf terugkijk herinner ik me dit by far als een van de zwaarste perioden uit mijn leven. Bijna niet te doen.”

Meer geld voor raad

De gemeenteraad neemt zichzelf als hoogste bestuursorgaan in de lokale democratie serieus, onder meer door 1 procent van de gemeentebegroting voor zichzelf te reserveren. Uit onderzoek blijkt dat gemeenteraden fors minder dan 1 procent van de gemeentelijke begroting hebben gereserveerd voor ondersteuning, onderzoek en opleiding van raad en raadsleden.

Wijkraden

Cora van Vliet van Echt voor Ridderkerk noemt het percentage van 1 procent “discutabel”. “We moeten terughoudend zijn het geld van de burger aan onszelf te besteden.” Zij vindt dat, als er meer budget komt voor de volksvertegenwoordiging, daarin ook nadrukkelijk gekeken moet worden naar de middelen die bijvoorbeeld wijkraden ontvangen. 

Ravijnjaar

Vergoeding en ondersteuning van de raad is een belangrijk punt, zeker om dat er een ‘ravijnjaar’ op gemeenten afkomt. In 2026 dreigen gemeenten fors minder geld te ontvangen uit het gemeentefonds van het Rijk. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden voert samen met raadsleden die zich hebben verenigd in Raden in Verzet een lobby om er voor te zorgen dat er voldoende geld is. De vrees is wanneer dat niet gebeurt, dat raadsleden er nog maar alleen zijn voor het uitvoeren van bezuinigingen en dat ondermijnt de aantrekkelijkheid van het raadswerk. Voorzitter Willemstein wond er daarom geen doekjes om en citeerde daarbij oud-voorzitter van de VNG, Jan van Zanen: “Zonder knaken geen extra taken.”

Meer informatie

De Dag voor de Raad 2024 is de jaarlijkse bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden over macht, gezag, rol en positie van de raad in de lokale democratie. Dit jaar is de Dag voor de Raad uitgevoerd in samenwerking met de griffie van de gemeenteraad van Rotterdam en gehouden op vrijdag 5 april in het stadhuis van Rotterdam. De Dag voor de Raad telde bijna driehonderd deelnemende raadsleden (en griffiers) uit het gehele land.